Intellectuele eigendomsrechten binnen de arbeidsrelatie: aan wie komen de rechten toe?

Een werknemer die een uitvinding doet, teksten schrijft, software ontwerpt of het design van een product ontwerpt, creëert naar alle waarschijnlijkheid werken die beschermd kunnen worden door een of meerdere (waardevolle) intellectuele eigendomsrechten. Hoewel deze creaties en uitvindingen binnen de uitoefening van de arbeidsovereenkomst kaderen, komen de intellectuele rechten niet zomaar automatisch toe aan de werkgever. De specialisten van ARTES zetten hierna de hoofdlijnen uiteen.

ARTES is een niche advocatenkantoor. De advocaten van ARTES adviseren en vertegenwoordigen ondernemingen - klein en groot - over specifieke onderwerpen, zoals intellectuele eigendom (auteursrecht, merkenrecht, octrooirecht,…), informatietechnologie, gegevensbescherming en security. In dit artikel geven ze tekst en uitleg omtrent de intellectuele eigendomsrechten van werknemers.

Neem contact op met ARTES voor meer info over intellectuele eigendom

Wettelijk vermoeden van overdracht aan de werkgever

De wet voorziet in sommige gevallen in een wettelijk vermoeden van overdracht aan de werkgever van de werken die door de werknemer in uitvoering van de arbeidsovereenkomst tot stand komen. Dit is onder meer het geval bij computerprogramma’s, databanken, kwekersrechten en, tekeningen en modellen.

De situatie geldt niet voor alle intellectuele rechten, zelfs als de creaties/uitvindingen tot stand kwamen in uitvoering van de arbeidsovereenkomst. Indien de wet niet in een vermoeden van overdracht voorziet, kan je als werkgever maar beter vooraf goede contractuele afspraken met je werknemers maken. Niets staat eraan in de weg dat deze afspraken in de arbeidsovereenkomst zelf worden opgenomen, dan wel in een afzonderlijk document.

Belang van een contract bij auteursrecht en octrooirecht

Het belang van een contractuele regeling is groot bij creaties die beschermd worden onder het auteursrecht aangezien het wettelijk vermoeden van overdracht hier niet speelt. Auteursrechtelijke bescherming ontstaat dan wel vanzelf (zonder enig depot- en /of registratievereiste), het komt in eerste instantie uitsluitend toe aan de natuurlijke persoon die het werk gecreëerd heeft. De werkgever dient, als rechtspersoon, uitdrukkelijk in een overdracht te voorzien.

Ook onder het octrooirecht bestaat er een gelijkaardige uitzondering wegens een gebrek aan wettelijke vermoedens. Uitvindingen die niet kaderen binnen een specifieke opdracht onder de arbeidsovereenkomst en volledig onafhankelijk door de werknemer tot stand komen, komen enkel en alleen toe aan de werknemer, tenzij hiervan contractueel wordt afgeweken.

Regel intellectuele eigendomsrechten in een contract

Om alle twijfels weg te nemen en/of niet blindelings te moeten vertrouwen op de wettelijke vermoedens van overdracht, is het daarom belangrijk om de verdeling van de intellectuele eigendomsrechten steeds te regelen in een overeenkomst waaruit de intenties van partijen duidelijk kunnen worden afgeleid. Graag benadrukken we in dit verband dat een eventuele automatische wettelijke overdracht alleen maar geldt voor werknemers in de strikte zin van het woord en dus niet voor freelancers en/of zelfstandige consultants, die in elk geval een schriftelijke overeenkomst zullen moeten opstellen om de verdeling van intellectuele rechten te organiseren.

Een bijkomende reden waarom wij adviseren om steeds een overeenkomst af te sluiten is dat de morele rechten in beginsel niet (globaal) overdraagbaar zijn. Zij kunnen wel het voorwerp uitmaken van contractuele afspraken. Morele rechten zijn bijvoorbeeld het recht op naamsvermelding, recht op (eerste) openbaarmaking en recht op integriteit (wijzigingen) van de maker van een werk. Concreet zou de werknemer zich op basis van diens morele rechten, zelfs bij overdracht van de vermogensrechten, kunnen verzetten tegen de eerste commercialisatie, afdwingen dat haar/zijn/x naam wordt vermeld en dat er geen wijzigingen aan het werk worden aangebracht. In die optiek lijdt het geen twijfel dat het hoe dan ook nuttig is om in elke arbeidsrelatie waarin innovatieve werken tot stand kunnen komen, tijdig aandacht te schenken aan de verdeling van rechten en meer.

Meer weten over intellectuele eigendomsrechten van werknemers en hoe je dit contractueel het best regelt? Neem contact op met het ARTES-team via mail (info@artes.law), of telefonisch +32 3 502 59 39 (kantoor Antwerpen) of +32 11 41 57 46 (kantoor Hasselt).

Intellectuele eigendomsrechten: is een IP-audit iets voor jouw kmo?

Je kan ARTES ook bereiken via onderstaand formulier.