Wereldwijde supply chain zit op de bullwhip

Forse klimaatinspanningen, een verstoorde productieketen, volle terminals en een tekort aan chauffeurs. De logistieke sector staat in volle covid-revalidatie voor zware uitdagingen. KMOinsider sprak met Professor Thierry Vanelslander, econoom aan de UAntwerpen en gespecialiseerd in maritiem transport.

Covid en een sterk fluctuerende vraag en voorraden sturen de productieketen danig in de war?

Thierry Vanelslander (TV): “Klopt, door de covidcrisis zien we disrupties ontstaan op een schaal die we de afgelopen 30 jaar nog niet hebben gezien. Niet alleen geografisch zijn er enorme verstoringen, ook in de tijd. Want vorig jaar gingen er fabrieken dicht in China, daarna de havens. En toen China weer openging, begon het bij ons en in de VS. Ondertussen sluit China opnieuw fabrieken en havens bij de minste besmetting. Dit zorgt dus nu al meer dan een jaar voor enorme schokken in de aanvoerketen.”

“Bullwhip: door de opeenvolgende zweepslagen wordt de schok alsmaar groter.”

“We spreken van een bullwhip-effect in de logistiek, het bekende zweepslageffect. Dit ontstaat bij hoge fluctuaties in de vraag of voorraden en wanneer processen op een bepaald punt in de supply chain niet helemaal optimaal verlopen, of niet precies op elkaar zijn afgestemd. Aangezien alle schakels van de keten met elkaar verbonden zijn, werkt dit door in de hele supply chain. Door de opeenvolgende zweepslagen wordt de schok alsmaar groter.”

“Door de problemen in de havens is het scheepvaartverkeer en de hele logistieke keten ontregeld. Neem een schip dat niet op tijd kan worden geladen en daardoor met vertraging aankomt in de volgende haven. Die vertraging wordt altijd maar groter, want je moet almaar wachten. De totale vertraging kan behoorlijk oplopen.”

We zijn nog niet van de verstoring vanaf, en van de bijbehorende onzekerheid?

TV: “In China lacht men duidelijk niet met een coronabesmetting door de lage vaccinatiegraad. Bij de minste besmettingsgolf worden steden, havens en bedrijven platgelegd. Een bijkomend gevolg is dat bedrijven massaal goederen gaan opslaan om de onzekerheid te kunnen overbruggen. Neem daarbij de aanzwengelende economie en de sterkere vraag naar bepaalde types goederen zoals computerchips voor elektronica die niet direct beschikbaar zijn, én een groot deel paniekaankopen door de verstoorde keten. Dit alles creëert een nog grotere vraag en een nog groter gebrek aan capaciteit. Al deze factoren maken het lastig om de supply chain keten normaal te laten verlopen.”

“En dan was er in maart van dit jaar nog de Ever Given dat een week lang het Suezkanaal blokkeerde waardoor schepen weken bleven vastzitten. De wachttijd liep op, tot een vertraging van enkele maanden. Die schade is nog altijd niet helemaal opgelost. Ook dit zorgt voor een bullwhip.”

Hoe lang zal deze verstoring nog duren?

TV: “Moeilijk te voorspellen. De economie trekt aan en dat zorgt nu voor nog meer capaciteitsproblemen. Op termijn zal zich dit wel oplossen. Maar het kan evengoed nog een jaar langer duren want de onzekerheid blijft. In een groot deel van de wereld wordt amper of slecht gevaccineerd. Als je daar nieuwe golven krijgt of er komt een nieuwe variant die er opnieuw voor zorgt dat havens en fabrieken moeten sluiten, dan is de situatie heel onvoorspelbaar.”

Een andere en bijzonder actuele ‘olifant in de kamer’: het klimaat. De transportsector moet forse inspanningen doen.

TV: “Het klimaat gaat snel achteruit en Europa maakt volop Green Deal en Fit for 55 plannen. Transport draagt volgens studies het meest bij tot de opwarming, meer dan industrie, wonen, landbouw, enzovoort. Deze sector zal dus grote inspanningen moeten doen. Tegen 2030 zal ze tot 55 procent minder CO2-uitstoot moeten realiseren. Dit is een gigantische opdracht.”

“Door de coronacrisis is het ‘urgency’ besef van de klimaatinspanningen nog niet helemaal doorgedrongen in de sector.”

“Niet alleen zal er nu echt werk moeten gemaakt worden van de modal shift en van het drastisch verhogen van het aandeel van binnenvaart en spoor. Daarnaast is ook een drastische mental shift, een mentaliteitswijziging, nodig. Want ik heb de indruk dat door de hele coronacrisis het ‘urgency’ besef nog niet helemaal is doorgedrongen in de sector. Groene investeringen én een correcte beprijzing van uitstoot zijn nodig, meer en dringender dan we ooit hebben meegemaakt. Geen keuze, we zullen het moeten doen.”

Hoe zal de sector dit moeten bewerkstelligen?
TV: “Door een combinatie van meer samenwerking én een resem financiële stimuli vanwege de overheid. Binnen de sector zal er zowel horizontaal als verticaal meer moeten worden samengewerkt tussen wegvoervoerders, binnenvaart, spoorbedrijven, rederijen en verladers om nog meer de modal shift te realiseren en milieuvriendelijkere transportplanningen op te stellen.”

Rol van de overheid?

TV: “Meer duidelijkheid scheppen. Op welke technologie wil ze echt inzetten voor het goederenvervoer? Elektriciteit, waterstof of andere? Dit geldt ook voor de Europese Commissie. Er bestaat wel de Green Deal en het ‘Fit for 55’ pakket dat de netto-uitstoot van broeikasgassen tegen 2030 met ten minste 55% wil verminderen. Maar beide moeten nog verder worden geconcretiseerd, zodat er geen onderlinge concurrentie kan ontstaan tussen de Europese landen, want dat risico bestaat. Europa zal dit goed in handen moeten nemen.”

Wat zijn de positieve, hoopgevende signalen?

TV: ”Dat de beste ontwikkelingen ontstaan in tijden van crisis en oorlogen. Zo zijn ook de container en nieuwe productiemethodes ontstaan, puur uit noodzaak voor bedrijven om te overleven. Qua klimaat is het nu stilaan oorlog aan het worden. Ik hoop dat we het klimaatverhaal meer gestructureerd en met een gezamenlijk Europees plan zullen aanpakken, anders dan bij de coronacrisis. Met meer samenwerking tussen landen die zij-aan-zij en niet tegen elkaar strijden.”