Covid-19: kan een werkgever zijn werknemers verplichten om vakantie te nemen?

Vastleggen van de vakantie: de principes

Volgende algemene principes gelden voor de vaststelling van de vakantie, behoudens een bijzondere beslissing getroffen in het paritair comité: de werkgever kan ofwel overwegen om zijn onderneming te sluiten en collectieve vakantie aan zijn personeel toe te kennen, ofwel kan hij de vakantie op basis van individuele akkoorden vaststellen.

Jaarlijkse en collectieve sluiting van de onderneming

De vaststelling van de collectieve sluitingsdatums moet voortvloeien uit een beslissing van de ondernemingsraad. Bij gebrek aan een ondernemingsraad of een beslissing ervan zullen de periodes van collectieve sluiting vastgesteld worden in een akkoord tussen, enerzijds, de werkgever en, anderzijds, de vakbondsafvaardiging of, bij gebrek hieraan, de werknemers.

Het akkoord kan desgevallend ook betrekking hebben op het gebruik van het saldo van de vakantiedagen dat tijdens de sluiting niet opgenomen zou zijn geweest .

De collectieve sluitingsdatums van de onderneming moeten verplicht vermeld worden in het arbeidsreglement. Zodra een akkoord wordt bereikt over het vaststellen van de datums van de collectieve vakantie moet de werkgever dit aanplakken, een kopie ervan bezorgen aan de werknemers en een exemplaar overmaken aan de directie voor het toezicht op de sociale wetten die bevoegd is voor de onderneming.

De reglementering inzake de jaarlijkse vakantie voorziet niet in een uiterste termijn voor het vaststellen van de collectieve vakantie binnen de onderneming. Aangezien werknemers echter vanaf 1 januari 2020 vakantiedagen konden opnemen (op basis van hun prestaties van 2019), moest de werkgever uiterlijk op 31 december 2019 alle vereiste formaliteiten vervuld hebben.

Vakantie op basis van individuele akkoorden

Wanneer er geen paritaire overeenkomst of ondernemingsovereenkomst werd gesloten, wordt de vakantieperiode vastgesteld in een individueel akkoord tussen de werkgever en elke werknemer.

De werknemer kan dus nooit eenzijdig de datum van zijn vakantie opleggen. Omgekeerd kan de werkgever zijn werknemers niet dwingen om vakantie te nemen op datums die hem goed uitkomen.

Hoe zit het wettelijk gezien tijdens de quarantaineperiode?

In het geval van een collectieve sluiting waartoe op het niveau van de sector werd beslist, zouden de vakanties behouden moeten worden (behoudens een andersluidende beslissing van het paritair comité). Als over de collectieve sluiting beslist werd op het niveau van de onderneming, is het volgens ons raadzaam ze te handhaven. De formaliteiten die vervuld moeten worden (zie hierboven) om het uitstel van de collectieve sluiting vast te stellen, lijken ons immers moeilijk te realiseren op korte termijn. In het geval dat de vakantiedagen in een individueel akkoord zijn vastgesteld, zijn verschillende situaties mogelijk.

Wat als een werknemer geplande vakantiedagen wil uitstellen?

Net als bij het vaststellen van vakantiedagen wordt het uitstellen van geplande vakantiedagen vastgesteld in een individueel akkoord tussen de werkgever en elke werknemer. De werknemer kan dus geen uitstel van zijn of haar verlofdagen eisen, idem omgekeerd.

Wat als een werkgever wenst dat zijn werknemer zijn geplande vakantiedagen uitstelt?

Net als bij het vaststellen van vakantiedagen wordt het uitstellen van geplande vakantiedagen vastgesteld in een individueel akkoord tussen de werkgever en elke werknemer. De werkgever kan zijn werknemers dus niet verplichten hun vakantiedagen uit te stellen.

Wat als een werkgever wenst dat zijn werknemer vakantiedagen neemt?

De vakantieperiode wordt vastgesteld in een individueel akkoord tussen de werkgever en elke werknemer. Een werkgever kan zijn werknemer dus niet opleggen op welke datums hij vakantie moet nemen.

Uitzonderlijke aanbevelingen in uitzonderlijke omstandigheden

Gezien de uitzonderlijke situatie waarin we ons bevinden, zouden de werkgevers bepaalde aanbevelingen kunnen doen over het opnemen van vakantie tijdens de quarantaineperiode, om de juridische principes soepel toe te passen.

“Wij zijn van mening dat het van essentieel belang is om de werknemers uitleg te geven over de omstandigheden en redenen die dergelijke aanbevelingen vereisen. (terugvallende activiteit of net een hogere werkdruk, de noodzaak dat al het personeel aanwezig is wanneer de activiteiten normaal worden hervat, enz.)” verduidelijkt Catherine Legardien, Legal Expert bij Partena Professional.

Bovendien zou in deze aanbevelingen best rekening worden gehouden met de volgende elementen:

• Ze moeten gelden voor alle personeelsleden of voor alle werknemers van dezelfde afdeling.
• Er moet, zoveel mogelijk, rekening worden gehouden met zowel de belangen van de onderneming als die van de werknemers, met als doel het juiste evenwicht te vinden en daarbij een beroep te doen op ieders solidariteit.

Met die principes in het achterhoofd en afhankelijk van de situatie waarin hij zich bevindt, zou de werkgever bijvoorbeeld het volgende kunnen doen:

• Het uitstellen van vakantiedagen aanvaarden, maar slechts tot een bepaald aantal dagen;
• Het uitstel vragen, niet van alle geplande vakantiedagen, maar slechts van een bepaald aantal;
• Het opnemen van een bepaald aantal vakantiedagen aanmoedigen tijdens de quarantaineperiode of, meer in het bijzonder, tijdens de paasvakantie,
• Enz.

“Tenzij er sprake is van sectorale bijzonderheden, kunnen al deze principes uiteraard ook worden toegepast op andere soorten verlof, zoals anciënniteitsverlof, extralegale vakantiedagen, enz. Belangrijk om weten is ook dat, volgens de RVA, de werkgever de geplande vakantiedagen zou moeten behouden voor werknemers die tijdelijk werkloos zijn gesteld wegens overmacht”, zegt Catherine Legardien.

"Uiteraard moet dit geval per geval worden bekeken. Neem bijvoorbeeld de situatie van een kapper, waarvoor de activiteit op dit moment volledig stilligt. Zodra de quarantainemaatregelen aflopen, is er een grote kans dat hij het plots heel druk krijgt. Hij zou dus, in overleg met zijn personeel, kunnen vragen om tijdens de quarantaineperiode vakantiedagen op te nemen om meer beschikbaar te zijn wanneer de activiteit volop hervat. Het komt erop neer dat elk van de partijen naar eer en geweten moet handelen voor zijn eigen welzijn, maar ook om het voortbestaan van de onderneming veilig te stellen", besluit Catherine Legardien.